زندگی ثقه الاسلام مشروطه چی تبریزی و درس آن به ما اینست که تحت هیچ شرایطی خلاف و خیانت نکنیم

روز 10 دی 1290 میرزاعلی‌آقا ثقه‌الاسلام تبریزی، مبارز همراه با 7 نفر از مجاهدین نامدار تبریز توسط قزاق‌های روس به دار آویخته شد

 میرزا علی آقا یكی از ان مشهور دوره مشروطه  فرزند میرزا موسی بن میرزا محمد شفیع است که در هفتم رجب سال 1277 هجری قمری در تبریز دیده به جهان گشود و در 53 سالگی و در عاشورای سال 1330 هجری قمری توسط قشون روس در تبریز به شهادت رسید. گرچه ثقه الاسلام در تبریز دیده به جهان گشود ولی نیاكان او در اصل از مردم خراسان محسوب می شدند و به امور دیوانی مشغول بودند.

از آغاز جنبش مشروطیت از هواداران آن بود. پس از اعلام مشروطه در انتخابات دوره اول مجلس شورای ملی رای اول را در بین علمای تبریز بدست آورد ولی نمایندگی را نپذیرفت.

در زمانی كه مشروطه خواهان تبریزی به تشویق كنسول انگلیس، و در اعتراض به محمدعلی میرزای ولیعهد در كنسولگری انگلستان تحصن كردند ثقه الاسلام از مخالفان این تحصن بود و امور مربوط به متحصنین را در مسجد حل می كرد. پس از تشكیل انجمن ایالتی تبریز با انجمن در ارتباط تنگاتنگ بود و در عین حال بر آن انتقاد نیز داشت. در یكی از دیدارهای خود به اعضای انجمن گفت: به عقیده من گرویدن شما به امورات جزئیه اسباب تعطیل امور شما است و این مردم وقتی انجمن را شناختند متصل دسته دسته رو به انجمن خواهند گذاشت و شما را از كار باز خواهند داشت، به عقیده من نباید رسیدگی بر امورات جزئیه كنید» .

انجمن تبریز به اندرزهای ثقه الاسلام گوش فرانداد و در پی كسب قدرت در امور بسیاری مداخله می كرد. اقتدار این انجمن روز به روز در حال افزایش بود و در بسیاری از موارد ثقه الاسلام با تهای آن همراه نبود و با آنان درگیر می شد. در نامه ای از وی به این موضوع می توان پی برد: در تبریز هنگامه غریبی است، حد می زنند و تعزیر می كنند، قیامت است و آشوب . اعضاء انجمن از انجمن كناره گرفته است، عجالتاً مردم چند فرقه شده اند تا عاقبت چه شود تمام كارها معوق و حواس من پریشان » ثقه الاسلام در عین حال از مخالفان برهم خوردن انجمن بود و به اصلاح آن نظر داشت.

ثقه الاسلام تبریزی  مشروطه خواه متعادل و متینی بود كه از هیچ شخص و گروهی كارهای تند و افراطی را نمی پذیرفت . گرچه از مدافعان و رهبران بسیار برجسته جنبش مشروطه در آذربایجان بود ولی از تند روها بسیار انتقاد می كرد و یكی از علل ناكامی مشروطه را رفتار افراطی و نامتعادل این گروه می دانست .

ثقه الاسلام تبریزی مشروطه طلبان را به چند دسته تقسیم می كرد. گروهی را مشروطه طلب راستین می نامید. عده ای را بوالهوس و آشوب طلب و تندر و و جمعی را هم كسانی می دانست كه برای ریاست طلبی و رسیدن به اغراض و منافع شخصی طرفدار  مشروطه شده اند .  از آن جا كه وی بسیار وطن دوست بود و به استقلال میهن شدیدا علاقه داشت  یكی از نگرانی های همیشگی او به خطر افتادن استقلال كشور در جریان تحولات جنبش مشروطه خواهی بود. او می گفت : یك وجب از خاك ایران را با تمام دنیا عوض نمی كند

کشورهای خارجی و به ویژه روس ها  از مواضع سرسختانه  ثقه الاسلام تبریزی نسبت به بیگانگان كاملا آگاه بودند و می دانستند كه شور وطن دوستی این عالم مجاهد به گونه ای است كه هرگز در برابر اهداف مانه بیگانگان آرام نخواهد نشست و به مشروطه خواهان غربگرا نیز اجازه نخواهد داد مشروطه طلبی و آزادی خواهی را بهانه ای برای نابودی استقلال میهن بنمایند.

ثقه الاسلام در دوره استبداد صغیر سعی زیادی برای جلوگیری از اشغال تبریز و حل مسالمت‌آمیز مسائل داشت. پس از فتح تهران کوشش کرد که از خلع محمدعلی شاه جلوگیری کند و اختلافات با مسالمت حل شود ولی موفق نشد. با اشغال تبریز از سوی نیروهای روسیه  سعی در آرام کردن اوضاع داشت. به اصرار او ستارخان و باقرخان از تبریز به تهران رفتند.

در ذیحجه سال 1329 قمری  روس ها به ایران اتمام حجت دادند و آنگاه به بهانه های مختلف خاك ایران مورد هجوم و آن ها قرار گرفت. پس از آن كه روس ها وارد شهر تبریز شدند  به غارت و كشتار مردم دست زدند. این كشتار با مقاومت مردم شهر همراه بود و یکی از افراد محوری در دفاع از شهر را باید ثقه الاسلام دانست .

هر قدر اوضاع تبریز بحرانی تر می شد و كشتار و ستم روس ها شدت بیشتر پیدا می كرد افراد بیشتری از ثقه الاسلام در خواست می كردند كه از شهر خارج شود و جان خود را نجات دهد. حتی ماموران بلندپایه عثمانی كه در كنسولگری عثمانی در تبریز بودند از طریق فردی به ثقه الاسلام پیغام دادند : طبق اطلاعاتی كه ما به دست آورده ایم هدف روس ها این است كه شما را حتما دستگیر كنند پس فكری به حال خود بكنید.

ثقه الاسلام در پاسخ به كسی كه پیغام آورده بود گفت : در جریان شكست عباس میرزا از روسها  میرزا آقای میرفتاح جلو افتاد و شهر تبریز را به دست روس سپرد. از آن زمان صد سال می گذرد و همیشه نام آقا میرفتاح به بدی یاد می شود. شما چگونه راضی هستید كه من در این آخر زندگی از ترس مرگ  خود را به پناهگاهی بكشم و دیگران را در دست دشمن رها نمایم . بدین ترتیب  او تا آخرین لحظه حیات  مردم را رها نكرد و سرانجام در عصر روز نهم محرم 1330 (نهم دی 1290 شمسی ) توسط نظامیان مسلح روس دستگیر شد. كنسول روس در كنسولگری این كشور نسبت به ثقه الاسلام تبریزی اهانت كرد و ایشان را بخاطر اینكه عامل اصلی قیام مردم علیه روس ها بود سرزنش كرد. ثقه الاسلام با رشادت تمام پاسخ كنسول روس را داد وبه او گفت : من به وظیفه اسلامیت و ملیت خود عمل كرده ام  زیرا نمی خواستم ملت مسلمان اسیر بیگانگان باشد. در این ماجرا كنسول روس نوشته ای به دست ثقه الاسلام داد واز وی خواست برای رهایی از مرگ گواهی دهد كه جنگ را ابتدا مردم تبریز آغاز كردند نه روس ها. ثقه الاسلام در پاسخ كنسول روس گفت : من حاضر نیستم چنین شهادتی بدهم زیرا این ها كه شما مدعی هستید دروغ است و جنگ را شما آغاز كردید

سپس كنسول روس از ثقه الاسلام تبریزی خواست گواهی كند كه دولت ایران قادر به حفظ امنیت آذربایجان نیست و توقف ارتش تزاری در آذربایجان ضرورت دارد. ثقه الاسلام به این خواست كنسول روس نیز پاسخ مثبت نداد وبه او گفت : شما آذربایجان را تخلیه كنید من قول می دهم امنیت كامل در این جا برقرار شود. بالاخره پس از آن كه ثقه الاسلام تبریزی به هیچ یك از درخواست روس ها پاسخ نداد سرانجام در بامداد روز دهم دی 1290 برابر با دهم محرم 1330 قمری و همزمان با عاشورای حسینی آن عالم بزرگ را در سربازخانه روس ها به دار آویختند . مزار او در مقبرةالشعرای تبریز قرار دارد.

1290- 1239=51ساله

------------------------------------------------------